Ada Tavşanları ve Gerçek Tavşanlar

Tavşangilleri uzun kulaklarından, kısa kuyruklarından, gayet uzun arka bacak ve ayaklarından, kalın ve yumuşak kürklerinden tanıyoruz. Fakat bu cinsin iki türünü birbirinden nasıl ayırt edebiliriz? Tasnif için kullandığımız ada ve gerçek tavşan terimleri özellikle yeterli değildir. Burada gerçek tavşan diye adlandırdığımız tavşanlar, Avrupa’da yaşayan, yeraltında müşterek illerde barınan ve yavrularını çıplak, kör ve aciz olarak dünyaya getirenlerdir. Ada tavşanı yavrularının doğuşta gözleri açıktır, vücutları yumuşak bir kürkle kaplıdır ve doğar doğmaz hareket ederler. Bunlar, yeryüzündeki yuvalarda dünyaya gözlerini açarlar. Büyüdükten sonra da yer altına girmezler. Ada tavşanı ve gerçek tavşanlar arasındaki başlıca farklardan biri de budur. Bir de gerçek tavşanlardan daha iridirler.

Fakat dediğimiz gibi bu tasnif her şeye rağmen hatalıdır. Mesela Amerika’nın pamuk kuyruk gibi her iki türün dışında kalan tavşanlar vardı.

Yavrularını görür olarak ve yeryüzünde dünyaya getiren tavşanların baş ve vücut uzunluğu 65 santimeyi bulur. Kulakları da çok iridir. Kulak uzunlukları bazen 17-18 santimi geçer. Bu hayvanların kuyrukları da nispeten uzun sayılır; fakat kürkünün içinde hemen hemen kaybolmuş vaziyettedir. Son derece uzun art ayakları, içlerinde en süratlilerinin saatte 70 72 km hızla yol almalarına imkan verir. Bu tip tavşanların yurdu Avrupa Asya Afrika ve Kuzey Amerikadır.

Tavşan izlerinin başka hayvanlarınki ile karıştırılmasına imkan yoktur. Tavşan ister ağır, ister tam hızla yol alsın, hiçbir zaman yürümez, zıplaya zıplaya ilerler. Bıraktığı izler de hep aynıdır: önünde yan yana iki geniş iz, bunların arkasında da ortaya düşen daha ufak iki iz.

30 milyon yıllık bir şeceresi bulunan yabani tavşanlar dünya yüzündeki bütün geniş karalara yayılmışlardır. Sadece Güney Amerika’nın güney kısımlarında kalmamış olmaları hayret vericidir. Hepsi otçuldurlar. Karalarda yaşarlar, içlerinden bazısı yer altındaki inlerde barınır. Tavşanların ömür süresi, hayvanların iyi korunması şartı ile dahil 10 veya 12 yılı geçmez. Hele yabani tavşanlarını pek azı 3-4 yıldan fazla yaşarlar. Pamuk kuyruklar üç yaşında ihtiyarlamış sayılırlar.

Yavrularını kürklü ve görür olarak doğuran tavşanların en irilerinin çetin iklimli yerlerde bulunması hayret verici bir şeydir. Ağırlığı bazen 4,5 kg’ı geçen, uzunluğu da 60 santimi bulan Kutup Tavşanı veya Beyaz Tavşan, kuzey buzullarını çevreleyen karla kaplı ve ağaçsız yerlerde rahatça yaşayabilir. Kutup Tavşanı, yeryüzünün kuzeyindeki hayat şartlarına uygun yapıdadır. Kürkü kışın kar gibi beyaz bir renk alır ve yalnız orta uzunluktaki kulaklarının ucunda siyahlıklar kalır. Buzlu havalarda onu seçebilmek için, düşmanlarının pek keskin gözlü olmaları gerekir. Aç kurt, tilki ve kar baykuşu bile bazen aldanırlar. Bu tavşan, kürkünün rengini mevsimine göre değiştirir. Karın tundradan çekildiği kısa yaz aylarında, kahverengimsi veya grimsi renktedir. Bu değişikliği tüylerini dökmek ve yenilemek suretiyle başarırız, yoksa tüylerinin rengini değiştirmez.

Beyaz Kuyruklu Tavşan Kutup Tavşanından biraz küçük bir hayvandır. O da yavrularını kürklü ve görür olarak dünyaya getiren tavşanlardandır. Bütün mevsimlerde bembeyaz bir kuyrukla dolaşır. Vücudunun geri kalan kısmı yazın sarımsı, kışın ise, iri kulaklarının siyah uçları dışında, beyazdır.Yurdu Birleşik Amerika’nın kaya dağlarının 3000 metreye kadarki yamaçları ve kuzeyde Güney Batı Kanada bölgesi ile güneyde Birleşik Amerika’nın güney batısı arasındadır.

Beyaz kuyruklu tavşan, ovaların en hızlı hayvanlarından biridir. Bir tilki veya Amerika çakalına kolayca geçebilir. Bir zıplayışta 3,5 metre yol alması normaldir. İsteyince bu mesafeyi 5 6 metreye de çıkarabilir. Bu tavşanın hızı normal olarak saatte 55 56 kilometredir. Hızlanınca süratini 72 73 km’ye kadar çıkarabilir.

Bu tavşanlar da kendilerine yer altında in kazmazlar. Çoğu zaman toprağın yüzündeki çukurlarda dinlenirler. Kuzeyde kışın büyük soğuğundan korunmak için karın içinde bir çukur kazdıkları olur. Yiyecek bakımından titiz değillerdir. Yeşil bitki olması şartıyla her şeyle karın doyururlar.

Beyaz kuyruklu tavşanlar atlama şampiyonlarıdır. En azından 160 165 santim yükselt sıçrayabilirler. Ama keyif için bu derece yükseğe sıçramazlar. Bu sıçramalardaki maksatları civardaki araziyi gözden geçirip yakınlarda düşman olup olmadığını görmektir.

Ada tavşanı bir çok düşmana sahiptir. Çakal bir zamanlar başlıca düşmanıydı. Sonradan Çiftçiler Çakalla harp ilan edip nüfusunu seyreltince, tavşanlar fazlasıyla kalabalıklaştılar.

Tavşanların doğumu altı hafta sürer dişi tavşan yavrularını bir çalının veya ot kümesinin altındaki kürküyle tasarladığı bir yeryüzü girintisine doğurur.

Yeni doğan ada tavşanı yavruları 60 180 gram aralığındadır. Bir batında 1 ila 8 yavru dünyaya gelebilir; ortalaması dörttür. Bunlar kahverengimsi ve benekli bir kürekle kaplı ve gözleri açıktır. Doğumdan 5 dakika sonra annelerinden süt emmeye başlarlar.

Anne yavrularını yalnız bıraktığı zaman, üzerlerini yuvanın otu ve kürküyle örter. Oraya ancak karanlıkta ve küçükleri emzirmek için döner. Yavrular birkaç günlük olunca, ortalığa çıkarlar 3-4 hafta sonra ise başlarının çaresine bakabilecek hale gelirler. Dişi tavşan yılda birkaç kere yavrular.

Beyaz kuyruklu tavşan, topluluktan hoşlanır. Kış ortasındaki mehtaplı ve daha çok ılık gecelerde 10 veya 12 tanesinin toplu halde dans ettiklerini görenler olmuştur. Yaptıkları hareketlere dans denilmesinin sebebi vardır. Evvela büyük bir daire meydana getirirler, sonra bu daireyi daraltırlar, nihayet hep birden havaya sıçrayıp dört bir istikamete dağılırlar. Aradan birkaç dakika geçmeden yeni bir daire yapılır ve oda yukarıdaki şekilde dağıldıkça dağılır.

Beyaz yanlı tavşan Kuzey Amerika kıtasının belki de en garip Ada Tavşanıdır.

Kürkünün en büyük kısmı kahverengi olan bu tavşanın kulakları bembeyazdır ve bu kulaklarının, akraba tavşanlardaki gibi siyah uçları da yoktur. Üstelik vücudun alt taraflarında da beyazımsı bir gölge göze çarpar. İşin garip tarafı, tavşan, derisindeki bazı kasları kısaltmak suretiyle bu beyazlığı yer değiştirtebilir. Bu arada mesela sırtındaki kahverengi kürkü bir yana itip onun yerine beyaz kürkü getirebilir ve son hızla koşması dahi bu marifeti göstermesine engel değildir.

Düşman yaklaşırken, beyazlık mutlaka saldırının bulunduğu tarafa çevrilir. Ada tavşanı zikzaklar çizerek koşarken beyaz kürk de ona göre yer değiştirir. Beyaz yan ayrıca, parlak güneş ışığında çok uzaklardan görülebilen ve belki de başka tavşanlara tehlikenin yaklaştığını bildiren parlak bir sinyal verir.

Beyaz yanlı tavşanın vatanı, Birleşik Amerika’nın güneydoğu kısımlarından, Meksika içlerine uzanmış.

Bu tavşana akraba olan, alem tavşanının çok uzun bacakları ve muazzam kulakları vardır. Gerçek tavşanların da tavşanlarının da içinde en uzun kulaklısı odur. Aynı cinsten olan siyah kuyruklu, gri kuyruklu tavşanlar da hep Birleşik Amerika’da yaşarlar. Bunların hepsi, yavrularını kürklü ve görür olarak doğuran tavşanlardandır.